Kolonia tkaczy na drzewie akacji w Etoszy fot. Andrzej Rakowski
Z pewnością wielu turystów odwiedzających rejon południowej Afryki miało okazję widzieć masywne gniazda obciążające konary rozłożystych drzew akacjowych. Wielu z nich, którzy swoją wiedzę o świecie zwierzęcym czerpie z filmów dokumentalnych, zdarzyło się pomylić autorów tych wyrafinowanych struktur. Niedowierzanie pojawiało się na naszych twarzach, gdy ornitolodzy, bądź tzw. birdwatcherzy uświadamiali nas, że to nie wikłacze są ich autorami, lecz blisko z nimi spokrewnieni tkacze.
Wychylające się z komór gniazdowych tkacze (Philetairus socius) zwane również wróblami towarzyskimi. fot. Andrzej Rakowski
Oba gatunki wróblowatych słyną z budowy kunsztownie utkanych gniazd z trawy, bądź liści palm. Proces budowy gniazda przypomina wyplatanie koszyka. Ptaki przeciągając i popychając źdźbła, tworzą pętle i zaciskają węzły. Przy czym tkacze (Philetairus socius), zwane również wróblami towarzyskimi, budują masywne struktury, których ciężar może nawet osiągać wagę jednej tony. Jedna taka kolonia może liczyć nawet 250 gniazdujących par ptaków. Jednak w kolonii tkaczy komór gniazdowych jest znacznie więcej i wiele z nich jest niezamieszkanych, ponieważ ich funkcją jest zmylenie drapieżnika.
Takie przystosowanie tkaczy nie dziwi, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że kolonie zamieszkują również drapieżne ptaki z rodziny sokołowatych (Polihierax semitorquatus), które zamieszkują płytsze i zewnętrze komory, skąd mogą polować na pisklęta tkaczy oraz jaszczurki. Ponadto do komór wpełzają jadowite węże (kobry i dysfolidy) w poszukiwaniu piskląt, które mogą upolować. Drzewa akacji wraz z usadowionymi na ich konarach gniadami tkaczy pełnią również inną istotną funkcję w ekosystemie, której źródłem jest cień.
Życie w ekosystemach Kalahari i Namib znajduje się w delikatnej równowadze, którą zachwiać mogą postępujące zmiany klimatyczne. Cień rzucany przez drzewa akacjowe i gniazda tkaczy pozwala ulżyć podczas upału szukającym schronienia ssakom. Tunele drążone w cieniu akacji obfitują w drobne ssaki, gady i insekty pozwalają uniknąć spiekoty w ciągu dnia, jak również chłodu w nocy.